Fobi Tedavisinde EMDR ve BDT 

EMDR yani Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme,  fobi tedavisinde kullanılabilir. Fobi, belirli bir nesne veya duruma karşı gerçek risklere oranla aşırı derecede yoğun bir korku olarak tanımlanır. EMDR, kişilerin fobilerinin kaynağına odaklanarak, bu korkuları azaltmaya yardımcı olabilir.

 

 Fobisi olan kişiler genellikle korkularının kaynağından kaçınma eğilimindedir ve bu kaçınma, sosyal, mesleki veya diğer işlevsel düzeylerde önemli bir bozulmaya neden olabilir. Fobiler, hayvan fobileri, doğal çevre fobileri, kan-enjeksiyon-yaralanma fobileri, durumsal fobiler ve diğer fobiler gibi kaynağa göre gruplandırılabilir.

 

Fobik uyarandan kaçınmak, genellikle kaygıyı artırma eğilimindedir. Örümcek fobisini ele alalım.  Diyelim ki her örümceği gördüğünüzde kaygınız 10/10'a yükseliyor ve hemen uzaklaşıyorsunuz. Vücudunuz, bir örümceğin 10/10'luk bir kaygı olduğunu öğrenir ve bunu gelecekte hatırlar. Öte yandan, örümceğin gerçekte size herhangi bir tehlike oluşturmadığını fark ederek etrafında kalmak, kaygınızın 5/10'a kadar düşmesine neden olabilir ve vücudunuz örümceklerle ilişkilendirilen kaygıyı bu daha düşük seviyede depolar, bir sonraki örümcekle karşılaşmanızı biraz daha kolaylaştırır.

 

 Gerçek ve yakın bir tehdide orantılı olan bir korkuyu ele aldığımızda - örneğin yırtıcı bir aslan bulunan bir ormanda yürüme korkusu- normal ve uyumlu bir tepki olarak kabul edilir. Bu durumlarda korku, koruyucu bir işlev görür ve genellikle bir fobi olarak sınıflandırılmaz. Fobiler genellikle nesneler veya durumlarla ilgili olarak, nesnel olarak önemli bir tehdit oluşturmayan ancak subjektif/öznel olarak algılanan düzeyde aşırı ve orantısız bir korku içeren durumları içerir. 

 

Fobiler, çeşitli terapötik yaklaşımlarla tedavi edilebilir ve EMDR, etkili bir seçenektir. Yine Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), fobi tedavisinde sağlam bir kanıta dayalı bir yöntemdir. BDT'de katılımcı, örneğin örümceklerle ilgili, en az rahatsızlık verici olandan en fazla rahatsızlık verici olana kadar sıralanan bir deneyim listesi oluşturur.

 

BDT, katılımcının fobik uyarandan kaçma eğilimini aktif bir şekilde karşılaması ilkesine dayanır. Terapist veya katılımcı, katılımcının listesinden her durumu üretir ve katılımcı örümceğe odaklanarak fizyolojik tepkilerini fark eder. Katılımcı, duygusal rahatsızlık düzeyini derecelendirir ve zamanla rahatsızlığı azalana kadar bu sürece devam eder. Bu azalma, alışkanlık denir.

 

Tam bir alışkanlık elde etmek için katılımcı, genellikle çoğu insanın tolerans göstereceğinden biraz daha ileri gitmek zorunda kalır; örneğin, örümceğin üzerinde yürümesine izin vermek veya onu elinde tutmak gibi. Bu yöntem, sağlam nörolojik ve bilişsel prensiplere dayalı olarak fobilerin tedavisinde oldukça etkili bir yaklaşımdır.

 

EMDR, diğer yöntemlerden farklı olarak çalışır. EMDR fobi üçün protokolü vardır. EMDR ile fobileri tedavi etmek daha çok tercih edilir çünkü EMDR  daha az ekipman gerektirir ve daha az zaman alır. Bir uçağa binme, halka açık konuşma yapma veya büyük bir hayvanla ilgili gibi danışma odasında zor üretilebilen bir fobi içeriyorsa EMDR, diğer yöntemler göre  daha kolay uygulanabilir ve daha etkili olabilir. Ayrıca, BDT’'ye göre farklı çakışır. EMDR, nörolojik bir bakış açısından işlenmemiş bilgiyi  adaptif işleme modeli ile yeniden işeyerek işlevsiz şemaları sağlıklı olanlara dönüştürerek çalışır.

 

EMDR, direk fobik uyarana odaklanmak yerine, fobik tepkilerin anılarına yahut korkulan uyarana ait kişinin zihnindeki en kötü felaket sahnelerine ve zihindeki bu anı ve resimlerin tetiklediği duygulara odaklanır. 

 

EMDR Fobik nesnenin gerçek bir versiyonunu üretme ihtiyacı duymaz, ana hedef anı/resim ve anının ilişkili olduğu unsurlardır. BDT’de olduğu gibi terapistiniz anıdaki fobik uyarının herhangi bir yönünden kaçınmadığınızdan emin olur. Ancak bu olaya zihninizde duyarsızlaştırma ve yeniden işleme esnasında maruz kalmanızı sağlar.

 

EMDR, fobik nesneler veya durumlarla karşılaştığınız olayları “işlenmemiş travmalar” olarak ele alır ve “adaptif” bir çözüme ulaşmak için anılarınızı çalışırsınız. Distres duygularınızı çalışarak, fobik uyarının aslında hissettiğiniz kadar riskli olmadığı bir farkındalık noktasına gelir ve fobiye dair rahatsız edici anılar sizin için artık rahatsız edici olmaktan çıkar.

 

Terapistiniz EMDR'ı bir fobiyi tedavi etmek için öneriyorsa fobi protokolünü kullanıyor olacaktır. Terapistiniz sizden fobik nesne veya durumla ilk karşılaşma zamanınızı, en kötü zamanınızı ve en son zamanınızı belirlemenizi isteyecektir. Terapi süresince bu anıları her biri genellikle  tek tek çalışılır ve gelecekte onunla karşılaştığınız bir hayali durum da EMDR ile işlemlenir. Bundan sonrasında, çözümü test etmek için ve fobinizin çözülüp çözülmediğini kontrol etmek için seans odasının  dışında fobik nesne ile etkileşime girmeniz istenebilir. 

Uzman Psikolog Ebru Özer